خط تولید یک مدل از خودروی پراید در ایران بعد از 24 سال متوقف شده است اما همچنان این خودرو در بازار ایران خبرسازی می‌کند و قیمت آن، این روزها به 60 میلیون تومان رسیده است.
جواد سلیمانی، مدیرعامل گروه خودروسازی سایپا اعلام کرده که از اوایل دی‌ماه تولید پراید ١٣٢ متوقف شده است و مطابق برنامه اعلام‌شده، خودروهای پراید ۱۱۱ و پراید ۱۳۱ هم در چندماه آینده از چرخه تولید کنار گذاشته می‌شوند. با این حال درست درهمین روزها قیمت پراید تا ٦٠ میلیون تومان صعود کرده است. این موضوع درحالی رخ می‌دهد که خط تولید یک مدل خودرو در کشورهای پیشرفته معمولا بیشتر از ١٠سال قدمت ندارد. با این حال، پراید ارزان‌ترین خودروی بازار انحصاری ایران است و حالا مدیران خودروسازی می‌گویند که جایگزین خاصی به جز تیبا برای پراید نداریم. فربد زاوه، کارشناس خودرو به «شهروند» می‌گوید که احتمالا خودروسازان پراید را با کمی تغییر ظاهری و با اسم جدید دوباره به بازار وارد کنند؛ چراکه قدرت خرید بخش زیادی از مردم ایران پایین است و کفاف خرید خودروی دیگر را نمی‌دهد.
در همین راستا و مطابق با اعلام بانک مرکزی چیزی حدود ٥١درصد مردم ایران از عهده خرید همان پراید هم برنمی‌آیند و بدون خودرو هستند.
پراید از کجا به ایران آمد؟
خاستگاه پراید برخلاف آنچه خیلی تصور می‌کنند کره‌جنوبی نبوده است. پراید در واقع همان مزدا ١٢١ است که در ابتدا در ژاپن تولید می‌شد و مدتی بعد با نام فورد فستیوا به بازار آمریکای شمالی راه پیدا کرد. فورد فستیوا یا همان مزدا ١٢١ در سال ١٩٨٦ لقب ناامن‌ترین خودروی آمریکا را از آنِ خود کرد.
در سال ١٩٨٧ میلادی، تولید این خودرو به کیا موتورز رسید و به این ترتیب کره‌جنوبی به مقصد جدید آن تبدیل شد. در اوایل دهه٧٠ کیا موتورز پراید را راهی ایران کرد. تولید این خودرو در سال ٢٠٠٠ میلادی در کره‌جنوبی به پایان رسید و کیا ریو جای آن را گرفت و در سال ٢٠٠١ میلادی، لیسانس این محصول به صورت رسمی به سایپا فروخته شد تا این شرکت خودروسازی ایرانی، به مدت بیش از دودهه به تولید این خودرو ادامه بدهد.جالب اینجاست که کیا ریو هم وارد بازار ایران شد و نسبت به پراید، خودروی بسیار موفق‌تر و متفاوت‌تری بود.
تولید ٧ مدل پراید در ایران
تولید پراید، به صورت رسمی از سال ١٣٧٢ در شرکت سایپا آغاز شد و این شرکت خودروسازی با ایجاد زنجیره‌ای از قطعه‌سازان فنی و با حمایت قطعه‌سازان بخش خصوصی، آن را با نام‌های نسیم (هاچبک)، صبا (سدان)، سایپا ١٣٢، سایپا ١٣١، سایپا ١١١، سایپا ١٤١ و سایپا ١٥١ (پراید وانت) در ایران عرضه کرد. در سالهای گذشته همواره انتقادات زیادی به ایمنی و کیفیت پراید وارد بوده و همین باعث شد در اواخر سال ١٣٨٩ شرکت سایپا، تولید محصولات خود را بر پایه پلتفرم قدیمی متوقف کند و پلتفرم جدیدی را با نام X١٠٠ به خط تولید خود آورد. به این ترتیب محصولات سایپا با نام‌های سایپا ١١١، سایپا ١٣١، سایپا ١٣٢ و سایپا ١٤١ روانه بازار شد تا مشکلات پلتفرم قبلی برطرف شود اما همچنان تغییری در وضع ایمنی این خودرو ایجاد نشد.
پراید یا ارابه مرگ؟
از اوایل دهه٩٠ بود که انتقادات از ناامنی و مشکلات فنی پراید بالا گرفت. رئیس سازمان پزشکی قانونی ایران در سال ١٣٩٢، پراید را به‌عنوان رکورددار وسایل نقلیه در کشته‌شدن سرنشینان خودرو معرفی و اعلام کرد بر اساس آمار این سازمان، ٢هزار و ٤٥٤نفر در این‌سال براساس تصادف رانندگی با این خودرو جان خود را از دست دادند و ١٣,٦درصد از تصادفات منجر به فوت به این خودرو اختصاص پیدا کرد.
در یک دوره زمانی قرار بود طرحی توسط پلیس راهنمایی و رانندگی اجرا شود که براساس آن، خودروی پراید تنها اجازه تردد در جاده‌های درون‌شهری را داشته باشد و نتواند در معابر برون‌شهری مورد استفاده قرار بگیرد؛ اما با توجه به اینکه تعداد قابل توجهی از مردم از این خودرو استفاده می‌کنند، اجرای این طرح نارضایتی‌های بسیاری را به وجود می‌آورد و به همین دلیل از اجرای آن صرف‌نظر شد.
ضمن اینکه سازمان استاندارد ایران هم خودروهای پراید، ام‌وی‌ام ١١٠ و پژو ٤٠٥ را به‌عنوان بیکیفیتترین خودروهای داخلی معرفی کرد. همین چندماه پیش بود که رئیس‌پلیس راهور ناجا اعلام کرد امروز سهم خودروسازها در تصادفات کم نیست و آنها در واقع ارابه مرگ تولید می‌کنند. سردار سیدکمال هادیان‌فر در انتقادات خود از خودروهای ایرانی به وضوح از پراید انتقاد کرده و گفت نباید اجازه تردد به این خودرو در کشور داده شود.
پراید رکورددار تصادف
علاوه بر اینها، آمار اعلام‌شده از سوی پلیس راهنمایی و رانندگی نشان می‌دهد که در سوانح رانندگی بازه زمانی ١٠ماهه فروردین تا پایان دی ۹۷ در ۷۹.۵درصد سوانح خودروهای سواری شخصی نقش داشتند که در ٢٨,٥درصد پراید و ۲۶درصد پژو نقش داشته‌اند. این حوادث در بخش برون‌شهری در مجموع ۱۰هزار و ۸۹۰نفر جان باخته‌اند. همچنین آمار پلیس از سوانح رانندگی نوروز ٩٨ نشان می‌دهد، پراید و پژو به ترتیب در ۲۵ و ۲۳درصد حوادث نقش داشته‌اند. پراید علاوه بر اینکه در تصادفات جاده‌ای نقش پررنگی را ایفا کرده، در بحث معاینه فنی هم مشکلاتی داشته است. تابستان امسال مدیرعامل ستاد مرکزی معاینه فنی خودروهای تهران اعلام کرد پراید در بحث‌های امنیتی مثل تست ترمز، انحراف فرمان و مباحث ظاهری مانند لاستیک، کمک‌فرمان و چراغ بیشترین مشکلات را داشته که ظاهرا این مسائل هم روی توقف تولید این خودرو نقش پررنگی داشته است.
داستان دنباله‌دار توقف تولید پراید
وزارت صنعت در‌سال ۱۳۹۶ اعلام کرد تولید پراید در‌سال ۱۳۹۷ متوقف می‌شود و همان زمان پروسه تولید سایپا ۱۱۱ در شهریور‌سال ۱۳۹۶ متوقف شد. البته این توقف تولید تنها یک ماه دوام آورد و شرکت سایپا با انتقال خطوط تولید از کاشان به تهران تولید این خودرو را از سر گرفت. در آبان ماه ۱۳۹۸، رئیس سایپا اعلام کرد روند توقف تولید پراید از بهمن ۹۷ آغاز شده‌است و در تیرماه ۹۹ این خودرو به‌طور کامل از رده خارج می‌شود. براین اساس، تولید سایپا ۱۳۲ در دی‌ماه ۹۸، سایپا ۱۱۱ در اردیبهشت ۹۹ و سایپا ۱۳۱ در تیر ۹۹ به پایان خواهد رسید. البته طبق گفته‌های مدیرعامل کارخانه سایپا تولید پراید برای عرضه و فروش در داخل کشور متوقف می‌شود اما تولید آن برای صادرات ادامه خواهد داشت. توقف تولید پراید درحالی رخ داده که در روزهای اخیر قیمت پراید ١٥١ به ٦١میلیون تومان رسیده، درحالی که در روزهای ابتدایی دی ماه قیمت این خودرو ٥٤میلیون بوده است.
پراید با اسم جدید تولید می‌شود!
فربد زاوه، کارشناس صنعت خودرو درباره توقف تولید پراید به «شهروند» می‌گوید: «تا زمانی که درهای کشور روی صنعت خودروسازی بسته باشد و بازار رقابتی نباشد، بعید است تولید خودروی بی‌کیفیتی مثل پراید متوقف شود. درواقع با وضع فعلی بازار بعید است که خداحافظی با پراید قطعی باشد.»
او ادامه می‌دهد: «بارها شنیده‌ایم که قرار است تولید پراید متوقف شود، اما کارخانه‌های خودروسازی هرگز به صورت کامل با این خودروهای قدیمی خداحافظی نمی‌کنند و با اعمال تغییراتی جزئی در این خودروها مدلهای جدید آنها را به بازار عرضه می‌کنند، درحالی‌که هیچ تغییری در کیفیت خودروها رخ نمی‌دهد و فقط تغییراتی در ظاهر آنها اعمال و اسمی جدید برایشان انتخاب می‌شود و دوباره به بازار عرضه می‌شوند که به احتمال فراوان این داستان درباره پراید هم رخ خواهد داد.»این کارشناس درباره اینکه چرا پراید همچنان مشتری دارد و حتی قیمت آن رو به افزایش است، می‌گوید: «بسته بودن دست مردم برای انتخاب و پایین بودن قیمت پراید نسبت به سایر محصولات داخلی از دلایل اقبال مردم به آن است.»
پراید به کدام کشورها صادر می‌شود؟
پراید باوجود انتقادات زیادی که از آن می‌شود هم در داخل کشور خواهان دارد و هم در برخی کشورهای همسایه مثل عراق و سوریه. فربد زاوه درباره پرطرفدار بودن پراید در عراق و سوریه می‌گوید: «پراید ارزان‌ترین خودرو در کل جهان است. در هیچ کجای دنیا شما نمی‌توانید خودروی ٥ یا ٦هزار دلاری بخرید. بنابراین طبیعی است که عراقی‌ها، سوریه‌ای‌ها و حتی مردم جمهوری آذربایجان از خرید پراید استقبال کنند. تا زمانی هم که پراید در این کشورها طرفدار داشته باشد، صادرات ادامه دارد.»
زاوه با اشاره به دلایل ناامن بودن پراید ادامه می‌دهد: «در اینکه پراید خودرویی بی‌کیفیت و ناامن است شکی نداریم، اما بخشی از آمار بالای تصادفات با این خودرو هم مربوط به خطای انسانی می‌شود. شما تا زمانی که قوانین رانندگی را به درستی رعایت نکنید اگر سوار بنز هم شوید، تصادف می‌کنید. ضمن اینکه بخشی از بالا بودن آمار تصادفات با پراید هم طبیعی است چون درحال حاضر حدود ٧میلیون دستگاه پراید در خیابان‌ها و جاده‌های شهر تردد می‌کند و وقتی یک خودرو به تنهایی آمار بالایی از ناوگان زمینی را به خود اختصاص دهد کاملا مشخص است که بخش عمده‌ای از تصادفات هم با آن خودرو رخ می‌دهد.»
او ادامه می‌دهد: «تصور می‌کنم بعد از توقف تولید پراید این نقش به خودروهای ٢٠٦ و ٤٠٥ منتقل و بیشترین تصادفات به اسم این خودروها ثبت شود، چون بعد از پراید، این دو خودرو بخش عمده‌ای از بازار را به خود اختصاص می‌دهند. البته اینکه ٢٤سال یک خودرو را تولید کنیم هم تأثیر زیادی روی بی‌کیفیتی آن دارد ضمن اینکه با توجه به قیمت پراید نمی‌توان انتظار بیشتری از آن داشت.» زاوه تأکید می کند : « قرار است تیبا جانشین پراید شود، درحالی‌که از تولید تیبا هم ١٠سال گذشته و احتمالا تا ١٠سال دیگر میهمان ما خواهد بود. با وجود این، اگر سیاست‌گذاران تولید خودرو همچنان بخواهند خودروی ٥هزار دلاری تولید کنند، نمی‌توانند خودروی باکیفیت‌تری به بازار عرضه کنند چون با این قیمت نمی‌شود خودروی امنی ساخت که اگر می‌شد چینی‌ها با توجه به توانایی بالایی که در تکنولوژی ساخت خودرو دارند، تاکنون این کار را انجام داده بودند بنابراین بعید است که محصول جانشین پراید خودروی باکیفیت‌تری نسبت به خود آن باشد.»